×
Zmiana wielkości czcionki:

ICF jako narzędzie czy filozofia myślenia?


...
„Nie każda osoba niesprawna jest osobą niepełnosprawną. 
Staje się nią, jeśli natrafi na bariery ograniczające lub uniemożliwiające jej 
wykonywanie ról społecznych (w tym zawodowych) w taki sposób, jak inni ludzie”1.


   ICF jako narzędzie czy filozofia myślenia? O nowych nawykach neuronalnych w myśleniu o niepełnosprawności
Chciałabym tymi słowami prof. A. Wilmowskiej – Pietruszyńskinej2 rozpocząć analizę Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania,  Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) w związku z realizacją zadań Agencji Zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych w zakresie usług rynku pracy zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zmieniła się współcześnie koncepcja postrzegania niepełnosprawności. Międzynarodowa Klasyfikacja WHO z 1980 roku opierała się na medycznej koncepcji niepełnosprawności i została w 1997 roku zastąpiona przez WHO Międzynarodową Klasyfikacją Uszkodzeń, Działań i Uczestnictwa, opartą na biopsychospołecznej koncepcji niepełnosprawności, aż wreszcie w 2001 WHO przyjęło Międzynarodową Klasyfikację Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF).
Polskie Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia przygotowało w 2009 roku polską wersję ICF i została ona zatwierdzona przez WHO, a 16 kwietnia 2010 roku Centrum powołało Radę ICF, podejmującą działania w kierunku budowania nowoczesnej oferty wspierania rozwoju osób niepełnosprawnych.

Promując ICF nie tylko, jako narzędzie, ale przede wszystkim, jako filozofię myślenia, W.Dudziński wskazuje, iż klasyfikacja ta jest dzisiaj absolutnie niezbędna i można powiedzieć, że kreuje nasze myślenie czy wręcz nawyki neuronalne w myśleniu o niepełnosprawności zarówno na poziomie indywidualnym jak i zbiorowym czy społecznym3. Światowa Organizacja Zdrowia, tworząc ICF, wykreowała filozofię myślenia o niepełnosprawności, wpisując ją w dziedzictwo światowe. Dokument ten zrywa z dotychczasowym klasyfikowaniem choroby w człowieku i szacowaniem jej ograniczającego wpływu na nasze życie - każdy z nas może być lub jest w mniejszym lub większym stopniu niepełnosprawnym w tym klasycznym ujęciu. Dzisiaj ICF mówi o tym, że oceniamy człowieka we wszystkich możliwych aspektach i działaniach w kontekście jego środowiskowego uczestnictwa i ograniczeń. Objaw schorzenia w dotychczas obowiązującym systemie ICD klasyfikowany jest dla udokumentowania istnienia choroby i/lub zlecenia usług medycznych, podczas gdy ICF ten sam objaw będzie wykazywał, jako element funkcji organizmu w kontekście funkcjonowania człowieka w określonym środowisku i pełnionych przez niego rolach życiowych, społecznych czy zawodowych4.

ICF jest klasyfikacją cech charakterystycznych stanu zdrowia człowieka w kontekście jego indywidualnej sytuacji życiowej oraz wpływów otaczającego środowiska. ICF z nową wersją ICD‍11 będą dopiero pełnym sposobem całościowego rozumienia osoby, pozwalającym skuteczniej i trafniej budować system wsparcia i tworzyć właściwe warunki rozwoju. Łącznie stosowanie klasyfikacji zdrowia i czynników z nim związanych jest rekomendowanych przez WHO we wszystkich krajach świata, gdyż informacje dotyczące rozpoznania choroby jak i funkcjonowania osoby czy całej populacji dają szerzy obraz. Dzięki temu może być wykorzystany w profilaktyce lub przy określaniu potrzeb osoby w związku z jej aktywnością i uczestniczeniem w realizacji ról społecznych, w tym zawodowych.
 
W tym nowym ujęciu ICF, patrzymy np. na niewidomego człowieka nie jak w starym nawyku neuronalnym5, w osobie z upośledzeniem, której pomaga się na różne możliwe sposoby, ale widzimy aktywnego, dynamicznego człowieka, który bardzo wiele potrafi. Dotychczas patrzyliśmy na danego człowieka przez pryzmat określonego wcześniej stopnia upośledzenia i jego dysfunkcji. ICF daje nam narzędzia oceny np. tego niewidomego człowieka nie przez pryzmat stopnia jego upośledzeń i dysfunkcji ale przez pryzmat jego funkcjonowania – np. jako niewidomego narciarza, który potrafi jechać na najszybszych nartach na świecie ponad 100 km/ h, bez żadnych ograniczeń, bez żadnym limitów, niestygmatyzowany w żaden w zasadzie sposób. Podobnie osoba widząca tylko jednym okiem jest osobą niesprawną, lecz jeśli nie napotyka na istotne ograniczenia w pełnieniu ról społecznych (poza ewentualnie określonymi zawodami, które też nie koniecznie wykonywała czy chciałaby wykonywać i wówczas nie będą miały znaczenia) to nie powinna być określana, jako osoba niepełnosprawna.


Agnieszka Chmielewska
Psycholog, doradca zawodowy

________________________
1 Wilmowska - Pietraszyńska A., Bilski D., Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania. Nr11/2013 (7).
2 Przewodnicząca Rady ds. Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia przy Centrum Systemów  Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Inicjator wdrożenia ICF w Polsce. Autor i współautor ponad 180 publikacji, monografii i podręczników w zakresie zdrowia publicznego, zabezpieczenia społecznego, orzecznictwa lekarskiego i zapobiegania niepełno - sprawności ze szczególnym uwzględnieniem kompleksowej rehabilitacji.
3 Dudziński W., Nowe spojrzenia na funkcjonowanie człowieka ,w: Wilmowska - Pietraszyńska A., Dorota M. Fal (red.) ICF – Nowe spojrzenie na człowieka, Warszawa 2014.
4 Wilmowska - Pietraszyńska A., Bilski D. ICF jako narzędzie ilościowej oceny naruszenia sprawności w orzekaniu …, 2010.
5 Dudziński W., Nowe spojrzenia na funkcjonowanie człowieka ,w: Wilmowska - Pietraszyńska A., Doroty M. Fal (red.) ICF – Nowe spojrzenie na człowieka, Warszawa 2014.