Zaburzenia lękowe
Lęk powszechnie uznawany jest za wszechogarniający i bardzo nasilony stan emocjonalny o charakterze negatywnym. Można definiować go jako moment oczekiwania na wystąpienie zagrażającego, jednak niepewnego zdarzenia. Lęk jest pojęciem bliskim pojęciu strachu, dlatego też bardzo często terminy te są używane w zamienny sposób. Strach pomimo podobieństwa do lęku, różni się przyczynami powstawania jak też czasem trwania. Bardzo często odnosi się do konkretnych obiektów, stanowi reakcję na określone wydarzenia i sytuacje. Jednostka, która odczuwa lęk, ma zaś trudność z rozpoznaniem przyczyn tego narastającego napięcia, jak też określenia charakteru zdarzenia. Lęk jest odczuciem nieprzyjaznym, nieprzyjemnym i bardzo uciążliwym. Strach to silne i krótkie odczucie1.
Do podobieństw pomiędzy strachem a lękiem zalicza się:
- Przewidywanie niebezpieczeństwa lub nieprzyjemności
- Nerwowe obawy
- Wzrost pobudzenia
- Negatywny stan emocjonalny
- Niepokój
- Orientacja na przyszłość
- Współwystępowanie doznań somatycznych2
W literaturze możemy dostrzec również różnice jakie występują pomiędzy strachem a lękiem. Strach wyrażony jest wobec danego obiektu jak też zagrożenia, w przypadku lęku – źródło pojawiającego się zagrożenia nie jest uchwytne. Strach jest przeważnie sporadyczny i wywoływany przez konkretne sygnały zagrożenia. Lęk jest przewlekły, mający niezidentyfikowany początek. Nie ma w nim jasnych granic, ma zagadkowy charakter, towarzyszy mu wszechobecny niepokój jak też wzmożona czujność. Strach to napięcie, które jest ograniczone w strukturach czasu i przestrzeni, ma ograniczony obszar pojawiającego się zagrożenia, wymaga trwania w stanie pogotowia, i ma racjonalny charakter3. Powyżej wspomniane różnice pomiędzy samym strachem a lękiem, najczęściej widoczne są w przypadku sytuacji ekstremalnych.
Nadmierny lęk jest najważniejszą cechą pojawiających się zaburzeń psychicznych.
Według systemu klasyfikacyjnego zaburzeń psychicznych DSM-5 oraz międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-11 wyróżnia się następujące zaburzenia lękowe:
- Zespół lęku panicznego
- Agorafobia
- Specyficzne postacie fobii
- Fobia społeczna
- Lęk separacyjny
- Mutyzm wybiórczy
Zespól paniki to wielokrotnie występujące epizody silnego strachu, które mają gwałtowny początek, gdzie jakaś część ma niespodziewany charakter.
Kiedy określona jednostka uskarża się na silny, towarzyszący jej w sytuacjach społecznych strach, szczególnie w towarzystwie innych osób, diagnozuje się jako zespól fobii społecznej. Do jej głównych cech zalicza się silny, wszechobejmujących strach przed specyficznym obiektem jak też miejscem.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne to powtarzanie celowych, stereotypowych czynności, np. obsesyjne mycie rąk, natrętne, odrażające myśli, jakim jednostka się opiera.
Agorafobia to strach przed obecnością w miejscu publicznym, z którego może być problem z ucieczką. To również uczucie strachu przed wypadkiem, kiedy jednostka przebywa sama w swoim pomieszczeniu.
Na zespół stresu pourazowego składa się wiele symptomów: zaburzenia pamięci, podwyższone pobudzenie, unikanie, strach, przerażenie - które utrzymują się przez długi czas po wystąpieniu niezwykle stresującego, ekstremalnego doświadczenia.
Zespół uogólnionego lęku charakteryzuje się uporczywym, nadmiernym, nierealistycznym lękiem przed mogącym potencjalnie wystąpić nieszczęściem, np. strata finansowa, choroba, niepomyślne wydarzenia4.
Mutyzm wybiórczy to zaburzenie dziecięce, kiedy dziecko nie mówi w określonych sytuacjach, pomimo posiadanej zdolności i umiejętności rozumienia oraz korzystania z języka. W przypadku mutyzmu wybiórczego dzieci najczęściej normalnie komunikują się w domu, wśród najbliższych, zaś problemy pojawiają się w szkole bądź przedszkolu5.
Aleksandra Surma-Wiśniewska
Trener pracy
______________________________________
1. Zob. Rachman S., Zaburzenia lękowe. Modele kliniczne i techniki terapeutyczne dla praktyków i pacjentów, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, s.10-11
2. Ibidem, s.12
3. Zob. Ibidem, s. 13
4. Zob. Ibidem, s. 31
5. https://mojapsychologia.pl/definicje/81,mutyzm_wybiorczy_.html (dostęp z dnia 30.03.2022)
