176. Ponieważ większość agencji ONZ, zaangażowanych już teraz, ponosi spe- cyficzną odpowiedzialność za popieranie opracowywania lub uzupełnia- nie projektów elementami dotyczącymi osób niepełnosprawnych – po- winno się ustalić bardziej wyraźny podział obowiązków pomiędzy nimi, jak to proponujemy poniżej, aby usprawnić reakcję systemu ONZ na po- stulaty  wysuwane  w  związku  z  Międzynarodowym  Rokiem  Inwalidów i Osób Niepełnosprawnych oraz Światowym Programem Akcji:

a.  ONZ, a zwłaszcza Departament Współpracy Technicznej i Rozwoju po- winien wraz z wyspecjalizowanymi agencjami i innymi międzyrządo- wymi i pozarządowymi organizacjami prowadzić działalność związaną ze współpracą techniczną pomocną w realizacji Światowego Programu Akcji; w związku z tym Centrum Rozwoju Społecznego i Spraw Huma- nitarnych  Departamentu  Międzynarodowych  Spraw  Ekonomicznych i Społecznych powinno nadal udzielać istotnej pomocy dla współpracy technicznej, projektów i działalności w tym zakresie przy realizacji Świa- towego Programu Akcji.

b. Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDP) powinien w dal- szym ciągu wykorzystywać swoje placówki terenowe, aby w ramach swych normalnych programów i procedury zwracały baczną uwagę na te związane z projektami życzenia poszczególnych rządów, które spe- cjalnie odpowiadają potrzebom osób niepełnosprawnych i zapobie- ganiu kalectwu. Powinno się zachęcać zwłaszcza do współpracy tech- nicznej  w  dziedzinie  zapobiegania  niepełnosprawności,  rehabilitacji i wyrównywania szans, przy wykorzystaniu różnych programów i usług, takich jak współpraca techniczna pomiędzy krajami rozwijającymi się, projekty ogólnoświatowe i międzyregionalne oraz Tymczasowy Fun- dusz ds. Nauki i Technologii.

c.  Główne starania UNICEF powinny nadal mieć na względzie poprawę środków zapobiegania, większe poparcie usług zdrowotnych dla matki i dziecka, oświaty sanitarnej, kontroli chorób i poprawy wyżywienia; dla osób, które już są niepełnosprawne, UNICEF popiera rozwój zintegrowa- nych planów edukacji oraz działalność rehabilitacyjną na szczeblu lokal- nym, przy wykorzystywaniu niezbyt bogatych zasobów miejscowych.

d.  Agencje wyspecjalizowane w ramach swoich mandatów i zadań powin- ny, na podstawie wniosków poszczególnych rządów, kłaść jeszcze więk- szy nacisk na pomoc w zaspokajaniu potrzeb osób niepełnosprawnych, wykorzystując szansę, jakie stwarzają programy poszczególnych krajów oraz projekty regionalne, międzyregionalne i powszechne, a także wy- korzystując swoje własne środki tam, gdzie to jest możliwe. Podział ich sfery odpowiedzialności w tym względzie powinien wyglądać następu- jąco: ILO – rehabilitacja zawodowa oraz bezpieczeństwo i higiena pracy; UNESCO – kształcenie niepełnosprawnych dzieci i dorosłych; WHO – za- pobieganie niepełnosprawności i rehabilitacja medyczna; FAO – popra- wa stanu wyżywienia.

e.  W swojej działalności pożyczkowej multilateralne instytucje finansowe powinny brać poważnie pod uwagę cele i propozycje Światowego Pro- gramu Akcji.

3.3.2. Pomoc regionalna i bilateralna.

177. Komisje regionalne ONZ oraz inne organa regionalne powinny popierać regionalną i subregionalną współpracę w dziedzinie zapobiegania inwa- lidztwu, rehabilitacji osób niepełnosprawnych i wyrównywania ich szans. Powinny one badać postęp w swoich regionach, rozpoznawać potrzeby, gromadzić i analizować informacje, inicjować badania, świadczyć usłu- gi doradcze i włączać się do działań w zakresie współpracy technicznej. Powinny także obejmować swoją działalnością plany badań naukowych i rozwoju, przygotowywanie materiałów informacyjnych i szkolenie per- sonelu; powinny też, zastępczo, ułatwiać działania w dziedzinie współpra- cy technicznej pomiędzy krajami rozwijającymi się wiążące się z celami Światowego Programu Akcji. Powinny również popierać rozwój organiza- cji osób niepełnosprawnych, jako istotnego elementu w rozwijaniu dzia- łalności, o której była mowa wyżej.

178. Państwa członkowskie, współpracujące z organami i komisjami regional- nymi, powinny zakładać regionalne (lub subregionalne) instytuty albo biura zajmujące się popieraniem interesów osób niepełnosprawnych, konsultując się z organizacjami osób niepełnosprawnych i właściwymi organizacjami międzynarodowymi. Inne ich funkcje powinny polegać na popieraniu działań, o których była mowa wyżej. Ważne jest zrozumienie, że rolą instytutów nie jest świadczenie bezpośrednich usług, ale popie- ranie koncepcji nowatorskich, takich jak rehabilitacja oparta na zasobach lokalnych, koordynacja, informacja, szkolenie i doradztwo w zakresie or- ganizacyjnego rozwoju osób niepełnosprawnych.

179. Państwa świadczące pomoc powinny starać się znaleźć, w ramach swoich bilateralnych i multilateralnych programów pomocy technicznej, środki na zaspokojenie wniosków państw członkowskich ONZ o pomoc dotyczą- cą krajowych lub regionalnych środków w dziedzinie prewencji, rehabili- tacji i wyrównywania szans. Środki te powinny obejmować pomoc udzie- laną właściwym agencjom i/albo organizacjom w realizowaniu wspólnych projektów w ramach poszczególnych regionów i pomiędzy nimi. Agencje zajmujące się współpracą techniczną powinny aktywnie rekrutować oso- by niepełnosprawne na wszystkie funkcje i szczeble, łącznie z terenowymi.

3.4. Informacja i oświata publiczna.

180. ONZ powinna prowadzić i kontynuować działania mające na celu zwięk- szenie powszechnej znajomości celów Światowego Programu Akcji. W tym celu odnośne biura powinny regularnie i automatycznie dostarczać do Departamentu Informacji Publicznej (DPI) informacje o swej działalności, aby umożliwić Departamentowi publikowanie danych – poprzez prasowe komunikaty, artykuły, notatki, relacje faktograficzne, broszury, wywiady radiowe i telewizyjne oraz we wszelkiej innej właściwej formie.

181. Wszystkie agencje zajmujące się projektami i programami mającymi zwią- zek ze Światowym Programem Akcji powinny kontynuować swoje sta- rania o informowanie opinii publicznej. Agencje te powinny przeprowa- dzić badania, jakie dziedziny specjalizacji wymagają zaangażowania w tę działalność.

182. ONZ współpracując z zainteresowanymi agencjami specjalistycznymi po- winna wprowadzać innowacje, korzystając z rozmaitych środków maso- wego przekazu, dla rozpowszechniania informacji obejmujących zasady i cele Światowego Programu Akcji, przeznaczonych dla tych odbiorców, do których nie docierają regularnie konwencjonalne środki przekazu albo którzy nie są przyzwyczajeni do korzystania z takich środków.

183. Organizacje międzynarodowe powinny pomagać organom krajowym i lo- kalnym w przygotowywaniu programów edukacji publicznej, sugerując ich treść i dostarczając materiały naukowe i informacje dodatkowe o ce- lach Światowego Programu Akcji.

4. Badania.

184. Wobec skąpej wiedzy o miejscu i sytuacji osób niepełnosprawnych w róż- nych kręgach kulturowych, co z kolei determinuje postawy i wzorce za- chowania, istnieje potrzeba podjęcia prac badawczych socjokulturalnych aspektów inwalidztwa. Pozwoli to na lepsze zrozumienie stosunków po- między osobami zdrowymi a niepełnosprawnymi w różnych kręgach kulturowych. Rezultaty takich badań umożliwią zaproponowanie metod właściwych  dla  realiów  danego  środowiska.  Ponadto  trzeba  starać  się o opracowanie wskaźników socjalnych dotyczących edukacji osób niepeł- nosprawnych, aby zgodnie z nimi móc przeanalizować problemy i opraco- wać projekty programów.

185. Państwa  członkowskie  powinny  opracować  program  badań  przyczyn, rodzajów i występowania ograniczeń i niepełnosprawności, warunków ekonomicznych i społecznych osób niepełnosprawnych oraz dostępno- ści i skuteczności istniejących środków pozwalających rozwiązywać te problemy.

186. Szczególnie ważne są badania problemów społecznych, ekonomicznych i dotyczących uczestnictwa, które wywierają wpływ na osoby niepełno- sprawne i ich rodziny, oraz traktowania tych problemów przez społeczeń- stwo. Dane dotyczące tych badań można otrzymać poprzez krajowe biura statystyczne i zajmujące się spisami ludności; trzeba jednak stwierdzić, że program badań gospodarstw domowych, nastawiony na gromadzenie in- formacji dotyczących problemów niepełnosprawności, mógłby przynieść lepsze i bardziej przydatne rezultaty niż powszechny spis ludności.

187. Istnieje również potrzeba zachęcania do badań mających za przedmiot produkcję  lepszych  pomocy  i  przyrządów  dla  osób  niepełnospraw- nych.  Szczególne  starania  należy  poświęcić  poszukiwaniu  rozwiązań odpowiadających technologicznym i ekonomicznym warunkom panują- cym w krajach rozwijających się.

188. ONZ i jej wyspecjalizowane agendy powinny śledzić trendy w międzyna- rodowych badaniach niepełnosprawności i pokrewnych problemów, aby poznawać istniejące potrzeby i priorytety, podkreślając znaczenie nowa- torskiego podejścia do wszelkich form akcji zalecanych w Światowym Programie.

189. ONZ powinna zachęcać i pomagać w projektach badań mających na celu rozszerzenie zakresu wiedzy o problemach związanych ze Światowym Pro- gramem Akcji. Nieodzowne jest zaznajomienie się z wynikami badań róż- nych krajów i projektami badań oczekującymi obecnie na zatwierdzenie. Narody Zjednoczone muszą również zwracać większą uwagę na wyniki badań i starać się o ich wykorzystywanie i rozpowszechnianie. Usilnie zale- ca się ciągłą łączność z systemami pozyskiwania danych bibliograficznych.

190. Komisje regionalne ONZ oraz inne gremia i placówki regionalne powin- ny objąć swym planem działalność badawczą, aby pomóc rządom w re- alizacji propozycji zawartych w Światowym Programie Akcji. Kluczem do maksymalnej efektywności wydatków na badania problemów osób nie- pełnosprawnych jest rozpowszechnianie i wymiana informacji dotyczą- cych wyników badań. Międzynarodowe agencje rządowe i pozarządowe powinny odgrywać aktywną rolę w powoływaniu do życia mechanizmów współpracy pomiędzy regionalnymi i lokalnymi instytucjami, w celu pro- wadzenia wspólnych badań i wymiany informacji.

191. Badania  w  dziedzinach: medycznej, psychologicznej i społecznej kryją w sobie możliwości redukowania upośledzeń fizycznych, psychicznych i społecznych. Istnieje potrzeba inicjowania programów, które podejmują badanie tych dziedzin, gdzie jest wysokie prawdopodobieństwo osiąga- nia postępu poprzez badania. Różnica pomiędzy krajami uprzemysłowio- nymi a rozwijającymi się nie powinna przeszkadzać w rozwoju owocnej współpracy, gdyż wiele problemów ma charakter powszechny.

192. Studia w następujących dziedzinach są cenne tak dla rozwijających się, jak i dla rozwiniętych krajów:

a.  Badania kliniczne przyczyn niepełnosprawności; ocena funkcjonalnej wydolności jednostki z punktu widzenia medycznego, psychologiczne- go i społecznego; ocena programów rehabilitacji, łącznie z aspektami informacyjnymi.

b.  Badania dominujących rodzajów niepełnosprawności, funkcjonalnych ograniczeń osób niepełnosprawnych, ich warunków życia i problemów, jakie stoją przed nimi.

c.   Badania usług zdrowotnych i społecznych, łącznie ze studiami nad ko- rzyściami i kosztami różnych metod rehabilitacji i opieki, nad najbardziej skutecznymi sposobami i rozwiązaniami programowymi oraz poszuki- wanie alternatywnych rozwiązań. Badanie zagadnień opieki środowi- skowej nad osobami niepełnosprawnymi będzie szczególnie przydat- ne dla krajów rozwijających się, zaś studia nad oceną eksperymentów i szeroko zakrojone programy udostępniania wyników będą wartościo- we dla wszystkich krajów. Można uzyskać wiele informacji, które mogą okazać się przydatne do analizy wtórnej.

193. Instytucje badawcze zajmujące się problemami zdrowia i nauk społecz- nych powinny podejmować badania i gromadzić informacje dotyczące osób niepełnosprawnych. Zastosowanie wyników badań jest szczególnie ważne przy opracowywaniu nowych metod świadczenia usług, przygo- towania materiałów informacyjnych właściwych dla różnych grup języko- wych i kulturowych oraz szkolenia personelu w warunkach odpowiednich dla danego regionu.

5. Kontrola i ocena.

194. Istotną sprawą jest, aby ocena sytuacji w odniesieniu do osób niepełno- sprawnych była przeprowadzana periodycznie; trzeba również stworzyć podstawę wyjściową dla analizy rozwoju w tej dziedzinie. Najważniejsze kryteria oceny Światowego Programu Akcji sugeruje hasło Międzynaro- dowego Roku Osób Niepełnosprawnych: „Pełne uczestnictwo i równość”. Kontrole i oceny powinny być przeprowadzane w regularnych odstępach czasu na szczeblu międzynarodowym i regionalnym, a także na szczeblach krajowych. Wskaźniki oceny powinny być dobrane przez Departament Międzynarodowych Spraw Ekonomicznych i Społecznych ONZ, w konsul- tacji z państwami członkowskimi i właściwymi agencjami ONZ oraz innymi organizacjami.

195. System ONZ powinien przeprowadzać krytyczną okresową ocenę postę- pów w realizacji Światowego Programu Akcji, a w tym celu dobrać od- powiednie wskaźniki oceny konsultując się z państwami członkowskimi. Ważną rolę powinna odegrać Komisja Rozwoju Społecznego. ONZ wraz z wyspecjalizowanymi agencjami powinna opracowywać, z uwzględnie- niem zasady ciągłości, odpowiednie metody gromadzenia i rozpowszech- niania informacji, aby w oparciu o wyniki ocen zapewnić usprawnianie programów na wszystkich szczeblach. W związku z tym ważną rolę ma do spełnienia Centrum Rozwoju Społecznego i Spraw Humanitarnych.