format .docx
format .pdf
Wymiar osobowości człowieka z niepełnosprawnością może w
istotny sposób wpłynąć na przebieg procesu rehabilitacji. Jest to związane
z tym, że niektóre cechy osobowości są związane z generowaniem dużej potrzeby
stymulacji, inne zaś z większą podatnością na silniejsze przeżywanie frustracji
w konfrontacji z trudnościami codziennego życia.
Najbardziej istotnymi z punktu widzenia w/w tematu wymiarami osobowości są: emocjonalność,
umiejscowienie poczucia kontroli, potrzeba aktualizowania własnych potencjalności,
ekstra - introwersja oraz neurotyczność.
Badania psychologiczne prowadzone na grupie osób niewidomych wykazały, że odczuwają
one częściej niż inne osoby negatywne stany emocjonalne, tj. poczucie bezradności,
bezsilności, poczucie niższości w stosunku do osób pełnosprawnych oraz frustrację
potrzeb. Czynniki te w znaczny sposób utrudniają funkcjonowanie społeczne i psychiczne
osób niepełnosprawnych, w tym przypadku osób niewidomych.
Niepełnosprawność spowodowana problemami ze wzrokiem powoduje
między innymi zakłócenie i utrudnienie funkcjonowania procesów poznawczych. Tym
samym wywiera negatywny
wpływ na funkcjonowanie emocjonalne jednostki oraz kształtowanie się osobowości.
Badacze emocjonalności u osób niewidomych wyróżniają następujące cechy:
Wymiar poczucia kontroli odnosi się do odbioru i oceny
relacji człowiek - otoczenie. Źródło kontroli można postrzegać wewnątrz siebie
lub w siłach
i warunkach zewnętrznych,
takich, które nie zależą od nas. Według autora koncepcji "locus of control",
Rottera, jest on względnie trwałą zmienną, kształtowaną w wyniku życiowych
doświadczeń człowieka.
Lokalizacja kontroli wpływa m.in. na poczucie własnej sprawczości, skuteczności
osobistej. Wewnętrzna lokalizacja poczucia kontroli gruntuje przeświadczenie,
że nasze sukcesy, działania, bieg życia jest uzależnione od nas samych. Z
kolei zewnętrzna lokalizacja kontroli powoduje, że my sami i nasze otoczenie
zależą
od innych ludzi, przypadku, losu. Z wewnętrzną lokalizacją poczucia kontroli
związane są takie cechy jak samoakceptacja oraz samodzielność. Są one bardzo
ważne z punktu widzenia rehabilitacji społecznej, zawodowej osób niewidomych.
W kontekście aktywizacji zawodowej cechy są nierozłącznie związane z adaptacją
pracowników niewidomych. Ich niski poziom jest dodatkowym źródłem odczuwanego
stresu zawodowego, bowiem łączy się z doświadczeniem poczucia braku kompetencji.
Podłoże osobowości ekstra i introwertywnych, według Eysencka, ma swoje podłoże
w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego. Natężenie tego wymiaru osobowości
może przekładać się na występowanie różnego typu zachowań u osób niepełnosprawnych.
Niewidomy człowiek o wysokim poziomie ekstrawersji może przejawiać tendencję
do poszukiwania dodatkowej wrażeń, w celu zaspokojenia potrzeby stymulacji.
Można realizować ją np. poprzez nasilenie stereotypowych ruchów tzw. blindyzmów
lub
poprzez włączanie się w realizowanie użytecznej aktywności. Ta z kolei może
być zmienna ze względu na preferowane wartości, zainteresowania, poziom kultury.
Katarzyna Kowalczyk - Doradca zawodowy.
Laboratorium ECDL |
Agencja Zatrudnienia Fundacji Fuga Mundi |
|
![]() |
Projekt współfinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych |
![]() |