Szanowni Państwo,
Rozpoczęła się rekrutacja do nowych projektów, w ramach których oferujemy bezpłatne usługi m.in.:
psychologa, doradcy zawodowego, prawnika,
a także szkolenia zawodowe wraz ze stypendium szkoleniowym,
staże zawodowe oraz pomoc w znalezieniu zatrudnienia.

Do pobrania formularz rejestracyjny do projektów

Strategie radzenia sobie z niepełnosprawnością

   Nie ma osoby, która nie podejmowałaby nieustannych prób radzenia sobie z napotykanymi w życiu problemami. Szczególnie często jednak te zmagania dotyczą osób niepełnosprawnych. Silnymi stresorami występującymi w ich życiu jest nie tylko nagłe lub narastające poważne pogorszenie stanu zdrowia, ale i inne czynniki takie jak: utrata pracy, obniżenie pozycji w rodzinie, trudności z samoobsługą. Te ostatnie czynniki można nazwać kontekstualnymi ładunkami stresu. Za stresor podstawowy dla osoby z niepełnosprawnością trzeba uznać utratę zdrowia i powstające pod jego wpływem nowe stresory, np. utratę pracy.
   Warunki stresowe powodują, że ludzie zachowują się w różny sposób. Jedni nawet przy bardzo małym nasileniu stresu dezorganizują własne działanie, inni natomiast nawet w warunkach zagrożenia życia potrafią zachowywać się konstruktywnie. Za odporność na sytuacje stresujące odpowiedzialne są cechy osobowości, które można też nazwać psychologicznymi dyspozycjami określającymi trwały sposób reagowania na uszkodzenie organizmu i wynikające z niego sytuacje trudne.
   Radzenie sobie ze stresem polega na podejmowaniu przez osobę działań mających na celu obniżenie napięcia emocjonalnego wywołanego przez czynniki stresowe oraz ich zlikwidowanie. Stąd można wyróżnić dwie strategie radzenia sobie ze stresem:

1. styl skoncentrowany na emocjach,
2. styl skoncentrowany na problemie.

   W strategii skoncentrowanej na emocjach nie dochodzi do rozwiązania problemu, a jedynie do obniżenia napięcia emocjonalnego. Grozi to powstaniem ponownego pobudzenia emocjonalnego. Strategia zorientowana na rozwiązanie problemu jest bardziej konstruktywna, skupia się na zlikwidowaniu problemu, czyli na usunięciu źródła stresu. W efekcie przyczynia się do trwałego ograniczenia napięć emocjonalnych.
   Zachowanie osób niepełnosprawnych można uznać za mniej lub bardziej konstruktywne biorąc pod uwagę ograniczanie reakcji emocjonalnej na pojawiającą się dysfunkcjonalność organizmu. Według F. C. Shontza (1970, za: Kowalik 2007) reakcje osoby doznającej uszkodzenia organizmu mogą być następujące:

1. negatywne,
2. neutralizujące,
3. pozytywne.

   Reakcje pozytywne rozumiał Shontz jako radzenie sobie skoncentrowane na problemie. Reakcje neutralizujące opisywał jako działania zmierzające do złagodzenia napięcia emocjonalnego, co przypomina strategię skoncentrowaną na emocjach. Wyróżnił dodatkowo, jako sposób zachowania się w stresie, reakcje negatywne, przez które rozumiał pojawiające się zachowania wzmacniające napięcie emocjonalne, np. ujawnianie agresji, autoagresji, rozpacz, zaprzeczanie. Wymienione negatywne emocje mogą prowadzić do potęgowania istniejących problemów przez dodanie kontekstowego ładunku stresu.
   Radzenie sobie w sytuacjach uszkodzenia ciała zależy od choroby oraz warunków, na jakie napotyka osoba wychodząca ze szpitala. Dużą rolę w opracowaniu metod radzenia sobie odgrywa też czas. Interesujące badania na tej płaszczyźnie przeprowadzili: A. Fauerbach, J. W. Lawrence i in., którzy badali grupę osób z poparzeniami całego ciała. Doznany przez osoby w tej sytuacji stres miał bardzo duże nasilenie. Spowodowały go: poczucie zagrożenia życia, silny ból, w dłuższej perspektywie trwałe uszkodzenie ciała. Stan pacjentów przypominał objawy zespołu stresu pourazowego (występowały m.in. zaburzenia snu, lęki, depresja).
Badacze zaobserwowali, że w okresie szpitalnym osoby oparzone stosowały 2 strategie zaradcze:

1. odwracanie uwagi od problemu, ignorowanie swojego stanu, pomniejszanie jego znaczenia, próby znalezienia jakiegoś zajęcia, aby nie myśleć o bólu i innych konsekwencjach uszkodzenia ciała,
2. poznawcze przepracowanie całej sytuacji: poświęcanie dużo wolnego czasu na rozmowy z personelem szpitala i rodziną na temat swojego stanu zdrowia; częste rozmyślanie o przyszłości, planowanie przyszłości. Doświadczony uszczerbek zdrowia (poparzenie) był w centrum ich uwagi.

   Badacze doszli do interesujących wniosków: poziom depresji był wysoki u osób, które stosowały jedną strategię, znacznie niższy natomiast u tych, które stosowały naprzemian raz jedną, raz drugą. Interpretując wyniki powyższych badań można stwierdzić, że obie strategie są bardzo ważne dla skutecznego radzenia sobie z zaistniałą niepełnosprawnością.
   Strategia poznawcza na dłuższą metę jest dla osoby nadmiernie obciążająca, jednak pozwala przewidywać dalsze zagrożenia i lepiej przygotować się na spotkanie z nimi. Stosowanie natomiast strategii unikowej pozwala złagodzić dolegliwości oraz w pewnym sensie przejąć osobie kontrolę nad sytuacją.
   Z punktu widzenia omawiania strategii radzenia sobie ze stresem ważne jest zagadnienie ich efektywności. Samodzielne radzenie sobie ze stresem jest łatwiejsze, gdy sytuacja stresowa uniemożliwia lub utrudnia osiąganie ważnych celów życiowych, dodatkowo, jeśli utrudnienia te dotyczą aktywności życiowej. Z drugiej jednak strony zbyt duża liczba i różnorodność stresorów mogą spowodować szybkie wyczerpanie zasobów jednostki, a w efekcie doprowadzić do rezygnacji z jakiegokolwiek radzenia sobie z niepełnosprawnością.

Literatura:
1. Kowalik S. (2007), Psychologia rehabilitacji, Wydawnictwa Profesjonalnei Akademickie, Warszawa.

Monika Kieżun - Psycholog.

Polityka prywatności | Mapa serwisu

© 2008 Fundacja Fuga Mundi, wszelkie prawa zastrzeżone