format .docx
format .pdf
Osoba niepełnosprawna poza wydaniem odpowiedniego orzeczenia
wskazującego na posiadany stopień niepełnosprawności, do efektywnego funkcjonowania
potrzebuje również rehabilitacji zdrowotnej jak i zawodowej. Niejednokrotnie
to właśnie rehabilitacja zawodowa pozwala na osiągnięcie lepszych efektów leczniczych
i szybszy powrót do zdrowia. Poczucie bycia potrzebnym, przydatnym społecznie
poprzez wykonywanie zawodu, bardzo często jest dla osoby ważniejsze niż podanie
drogich leków. Jedną z usług wchodzących w skład rehabilitacji zawodowej jest
między innymi doradztwo zawodowe. Ogólna definicja doradztwa zawodowego określa
je jako proces pomagania ludziom w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie
samego w odniesieniu do rodzaju pracy i środowiska pracy, w odniesieniu do
wyboru właściwego zawodu, zmiany zatrudnienia oraz właściwego dostosowania
zawodowego. W przypadku osób niepełnosprawnych proces pomagania w wyborze odpowiedniego
zawodu czy przekwalifikowania zawodowego, powinien uwzględniać kilka dodatkowych
faktów. Nie można mówić o efektywnym doradztwie zawodowym dla osób niepełnosprawnych
bez uwzględnienia trudności, jakie posiada dana osoba w samodzielniej ocenie
swoich możliwości zawodowych. Poza tym osoby niepełnosprawne bardzo często
nie osiągają takiego poziomu rozwoju ja zawodowego (obraz własnych możliwości
i poglądów na przyszłość zawodową), dodatkowo posiadają często braki w ogólnych
umiejętnościach i kwalifikacjach zawodowych. Innym z problemów, z którymi musi
poradzić sobie doradca zawodowy w pracy z osobami niepełnosprawnymi, jest ograniczony
dostęp do informacji zawodowej. Osoby takie w mniejszym stopniu znają wymagania
dotyczące różnych zawodów i środowisk pracy, maja mniejsze rozeznanie na rynku
pracy. Z kolei podjęcie niewłaściwej decyzji zawodowej, w przypadku osoby z
niepełnosprawnością ma większe konsekwencje niż w przypadku osoby pełnosprawnej,
gdyż wiąże się z inwestowaniem większego wysiłku w uzyskania kwalifikacji zawodowych.
Między innymi z powyższych względów doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych
jest procesem specyficznym, a zarazem o wielkim znaczeniu dla kształtowania
tożsamości zawodowej.
Doradca zawodowy może spotkać się zarówno z niepełnosprawna młodzieżą, jak i
osobami dorosłymi. W odniesieniu do każdej z tych grup doradztwo zawodowe będzie
przebiegało w inny sposób, gdyż inna będzie wyjściowa sytuacji i położenie zawodowe
klienta, co będzie wiązało się z chęcią realizacji innych potrzeb zawodowych.
Doradca zawodowy pracując z osoba niepełnosprawną zobligowany jest do przyjęcia
odpowiedniej postawy i wyboru odpowiedniej orientacji odnoście procesu doradczego.
Warto wziąć pod uwagę metodologiczne rozważania A. Kargulowej, na temat trendów
w doradztwie zawodowym. Wyróżniła ona orientację pozytywistyczną (racjonalno
- instrumentalną), imperatywną (rozumiejaco - adaptacyjną) oraz emancypacyjno
- krytyczną, postmodernistyczną. Analizując sytuację klienta, którym w tym przypadku
jest osoba niepełnosprawna, wydaje się, że efektywną do przyjęcia orientacją
przez doradcę, jest orientacja imperatywna. Jej znaczenie koncentruje się na
zrozumieniu sensu społecznych działań człowieka. Doradca odchodzi od przewidywania,
oceny i osądzania. Analizuje, co wnoszą do sytuacji porady obie strony, pragnie
odsłonić wszystkie aspekty i konteksty. Doradca nie stawia sobie za cel wywołania
zmian, kreowania sytuacji, ani nie pretenduje do roli odkrywcy przyszłości. Poprzez
interpretacje, stara się udzielić porady, uzupełniając i poszerzając rozumienie
zaistniałego faktu. W swoich działaniach sięga do wcześniejszych doświadczeń
własnych oraz doświadczeń osoby radzącej się, po to, by odnaleźć możliwości tkwiące
w człowieku. Bazując na wcześniejszej wiedzy i umiejętnościach, ukazuje potrzebującemu
sposoby rozwiązania problemu przez niego samego.
Udzielenie przez doradcę zawodowego prawidłowej porady powinno uwzględniać wiele
dodatkowych czynników, które nie mają tak wielkiego znaczenie w przypadku doradztwa
zawodowego dla osób pełnosprawnych. Związane jest to między innymi ze specyficznym
obrazem samego siebie i problemami w określeniu własnej osoby. Z wielu badań
wynika, że często osoby niepełnosprawne odczuwają lęk przed tym, że nie zostaną
zrozumiane przez osoby pełnosprawne, co znacznie utrudnia proces rehabilitacji,
między innymi zawodowej.
Doradca zawodowy udzielając prawidłowej porady zawodowej powinien dokładnie poznać
możliwości zawodowe osoby niepełnosprawnej. Nie mniej ważnym aspektem jest także
szczegółowe poznanie przez doradcę wymagań różnych zawodów i stanowisk pracy,
które dostępne są na rynku. W przypadku doradztwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych
bardzo istotne jest posiadanie odpowiedniego wykazu oceny poszczególnych zawodów
z punktu widzenia niepełnosprawności. Poznanie możliwości zawodowych osoby niepełnosprawnej
powinno uwzględniać analizę jej cech i predyspozycji fizycznych, psychicznych
oraz społecznych, które potrzebne są do wykonywania pracy sensu scricto. Doradca
zawodowy czynności tej dokonuje w procesie oceny zdolności do pracy.
Bardzo ważnym aspektem w doradztwie zawodowym dla osób niepełnosprawnych jest
również umiejętność analizy poszczególnych wymagań stawianych na konkretnych
stanowiskach pracy i adaptacji ich do specyficznej sytuacji wynikającej z niepełnosprawności
klienta. Pracując na stanowisku doradcy zawodowego dla osób niepełnosprawnych
jest się zobligowanym do posiadania wiedzy z zakresu możliwości uzyskania zatrudnienia
na lokalnym i krajowym rynku pracy, przepisów regulujących sprawy rehabilitacji
zawodowej i zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W wielu przypadkach wskazana,
a w niektórych przypadkach wręcz niezbędna, jest współpracą z innymi specjalistami,
np. rehabilitantem - fizjoterapeutą czy lekarzem psychiatra ( w przypadku osób
z chorobami psychicznymi). Gwarantuje ona kompleksową a zarazem w pełni profesjonalną
poradę zawodową.
Podsumowując, można powiedzieć, że specyfika doradztwa zawodowego
dla osób niepełnosprawnych
powinna brać pod uwagę takie elementy jak:
Źródło:
Boczar E. Metody poznawania i rozumienia osoby niepełnosprawnej w poradnictwie
zawodowym. Warszawa: Biuro Koordynacji i Kształcenia Kadr Fundacja Funduszu
Współpracy 2003.
Barczyński A, Frydrychiewicz E. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych.
Warszawa: Krajowa Izba Gospodarczo - Rehabilitacyjna 2006.
Kargulowi A. Kierunki badań nad poradnictwem zawodowym. W: Podejmowanie decyzji
zawodowych przez młodzież i osoby dorosłe w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej.
Red. B. Wojtasik. Wrocław 2001.
Kreft W. Podręcznik oceny zawodu z punktu widzenia różnych rodzajów niepełnosprawności.
Warszawa; Krajowy Urząd pracy 2000.
B. Szczepankowska, A. Ostrowska. Problem niepełnosprawności w poradnictwie
zawodowym. Warszawa: Krajowy Urząd Pracy 1998 s. 12.
Katarzyna Kowalczyk - Doradca zawodowy.
Laboratorium ECDL |
Agencja Zatrudnienia Fundacji Fuga Mundi |
|
![]() |
Projekt współfinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych |
![]() |