Specyfika doradztwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych.

   Osoba niepełnosprawna poza wydaniem odpowiedniego orzeczenia wskazującego na posiadany stopień niepełnosprawności, do efektywnego funkcjonowania potrzebuje również rehabilitacji zdrowotnej jak i zawodowej. Niejednokrotnie to właśnie rehabilitacja zawodowa pozwala na osiągnięcie lepszych efektów leczniczych i szybszy powrót do zdrowia. Poczucie bycia potrzebnym, przydatnym społecznie poprzez wykonywanie zawodu, bardzo często jest dla osoby ważniejsze niż podanie drogich leków. Jedną z usług wchodzących w skład rehabilitacji zawodowej jest między innymi doradztwo zawodowe. Ogólna definicja doradztwa zawodowego określa je jako proces pomagania ludziom w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie samego w odniesieniu do rodzaju pracy i środowiska pracy, w odniesieniu do wyboru właściwego zawodu, zmiany zatrudnienia oraz właściwego dostosowania zawodowego. W przypadku osób niepełnosprawnych proces pomagania w wyborze odpowiedniego zawodu czy przekwalifikowania zawodowego, powinien uwzględniać kilka dodatkowych faktów. Nie można mówić o efektywnym doradztwie zawodowym dla osób niepełnosprawnych bez uwzględnienia trudności, jakie posiada dana osoba w samodzielniej ocenie swoich możliwości zawodowych. Poza tym osoby niepełnosprawne bardzo często nie osiągają takiego poziomu rozwoju ja zawodowego (obraz własnych możliwości i poglądów na przyszłość zawodową), dodatkowo posiadają często braki w ogólnych umiejętnościach i kwalifikacjach zawodowych. Innym z problemów, z którymi musi poradzić sobie doradca zawodowy w pracy z osobami niepełnosprawnymi, jest ograniczony dostęp do informacji zawodowej. Osoby takie w mniejszym stopniu znają wymagania dotyczące różnych zawodów i środowisk pracy, maja mniejsze rozeznanie na rynku pracy. Z kolei podjęcie niewłaściwej decyzji zawodowej, w przypadku osoby z niepełnosprawnością ma większe konsekwencje niż w przypadku osoby pełnosprawnej, gdyż wiąże się z inwestowaniem większego wysiłku w uzyskania kwalifikacji zawodowych. Między innymi z powyższych względów doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych jest procesem specyficznym, a zarazem o wielkim znaczeniu dla kształtowania tożsamości zawodowej.
   Doradca zawodowy może spotkać się zarówno z niepełnosprawna młodzieżą, jak i osobami dorosłymi. W odniesieniu do każdej z tych grup doradztwo zawodowe będzie przebiegało w inny sposób, gdyż inna będzie wyjściowa sytuacji i położenie zawodowe klienta, co będzie wiązało się z chęcią realizacji innych potrzeb zawodowych.
   Doradca zawodowy pracując z osoba niepełnosprawną zobligowany jest do przyjęcia odpowiedniej postawy i wyboru odpowiedniej orientacji odnoście procesu doradczego. Warto wziąć pod uwagę metodologiczne rozważania A. Kargulowej, na temat trendów w doradztwie zawodowym. Wyróżniła ona orientację pozytywistyczną (racjonalno - instrumentalną), imperatywną (rozumiejaco - adaptacyjną) oraz emancypacyjno - krytyczną, postmodernistyczną. Analizując sytuację klienta, którym w tym przypadku jest osoba niepełnosprawna, wydaje się, że efektywną do przyjęcia orientacją przez doradcę, jest orientacja imperatywna. Jej znaczenie koncentruje się na zrozumieniu sensu społecznych działań człowieka. Doradca odchodzi od przewidywania, oceny i osądzania. Analizuje, co wnoszą do sytuacji porady obie strony, pragnie odsłonić wszystkie aspekty i konteksty. Doradca nie stawia sobie za cel wywołania zmian, kreowania sytuacji, ani nie pretenduje do roli odkrywcy przyszłości. Poprzez interpretacje, stara się udzielić porady, uzupełniając i poszerzając rozumienie zaistniałego faktu. W swoich działaniach sięga do wcześniejszych doświadczeń własnych oraz doświadczeń osoby radzącej się, po to, by odnaleźć możliwości tkwiące w człowieku. Bazując na wcześniejszej wiedzy i umiejętnościach, ukazuje potrzebującemu sposoby rozwiązania problemu przez niego samego.
   Udzielenie przez doradcę zawodowego prawidłowej porady powinno uwzględniać wiele dodatkowych czynników, które nie mają tak wielkiego znaczenie w przypadku doradztwa zawodowego dla osób pełnosprawnych. Związane jest to między innymi ze specyficznym obrazem samego siebie i problemami w określeniu własnej osoby. Z wielu badań wynika, że często osoby niepełnosprawne odczuwają lęk przed tym, że nie zostaną zrozumiane przez osoby pełnosprawne, co znacznie utrudnia proces rehabilitacji, między innymi zawodowej.
   Doradca zawodowy udzielając prawidłowej porady zawodowej powinien dokładnie poznać możliwości zawodowe osoby niepełnosprawnej. Nie mniej ważnym aspektem jest także szczegółowe poznanie przez doradcę wymagań różnych zawodów i stanowisk pracy, które dostępne są na rynku. W przypadku doradztwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych bardzo istotne jest posiadanie odpowiedniego wykazu oceny poszczególnych zawodów z punktu widzenia niepełnosprawności. Poznanie możliwości zawodowych osoby niepełnosprawnej powinno uwzględniać analizę jej cech i predyspozycji fizycznych, psychicznych oraz społecznych, które potrzebne są do wykonywania pracy sensu scricto. Doradca zawodowy czynności tej dokonuje w procesie oceny zdolności do pracy.
   Bardzo ważnym aspektem w doradztwie zawodowym dla osób niepełnosprawnych jest również umiejętność analizy poszczególnych wymagań stawianych na konkretnych stanowiskach pracy i adaptacji ich do specyficznej sytuacji wynikającej z niepełnosprawności klienta. Pracując na stanowisku doradcy zawodowego dla osób niepełnosprawnych jest się zobligowanym do posiadania wiedzy z zakresu możliwości uzyskania zatrudnienia na lokalnym i krajowym rynku pracy, przepisów regulujących sprawy rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W wielu przypadkach wskazana, a w niektórych przypadkach wręcz niezbędna, jest współpracą z innymi specjalistami, np. rehabilitantem - fizjoterapeutą czy lekarzem psychiatra ( w przypadku osób z chorobami psychicznymi). Gwarantuje ona kompleksową a zarazem w pełni profesjonalną poradę zawodową.
   Podsumowując, można powiedzieć, że specyfika doradztwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych powinna brać pod uwagę takie elementy jak:

• dostrzeżenie indywidualnych przeżyć osoby, jej problemów wynikających z sytuacji życiowej, zdrowotnej, zawodowej, z uchwyceniem doświadczenia tej osoby z przeszłości
• projektowanie przyszłości ogólno życiowej i zawodowej poprzez pomoc w kształtowaniu cech i zdolności ułatwiających radzenie sobie w sytuacjach trudnych, a także nie koncentrowanie się na własnych brakach i słabościach
• udzielenie pomocy zgodnej z potrzebami danej osoby, jej oczekiwaniami, zważywszy na indywidualność osoby ludzkiej i poszanowanie godności każdego z klientów obojętnie na schorzenie
• tworzenie wspólnie z osobą indywidualnego planu działania, uwzględniającego doświadczanie niepełnosprawności i jej skutków
• zniesienie anonimowości działań doradczych, poprzez nawiązanie specyficznej więzi, z której wywodzą się konkretne działania.

Źródło:
Boczar E. Metody poznawania i rozumienia osoby niepełnosprawnej w poradnictwie zawodowym. Warszawa: Biuro Koordynacji i Kształcenia Kadr Fundacja Funduszu Współpracy 2003.
Barczyński A, Frydrychiewicz E. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych. Warszawa: Krajowa Izba Gospodarczo - Rehabilitacyjna 2006.
Kargulowi A. Kierunki badań nad poradnictwem zawodowym. W: Podejmowanie decyzji zawodowych przez młodzież i osoby dorosłe w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej. Red. B. Wojtasik. Wrocław 2001.
Kreft W. Podręcznik oceny zawodu z punktu widzenia różnych rodzajów niepełnosprawności. Warszawa; Krajowy Urząd pracy 2000.
B. Szczepankowska, A. Ostrowska. Problem niepełnosprawności w poradnictwie zawodowym. Warszawa: Krajowy Urząd Pracy 1998 s. 12.

Katarzyna Kowalczyk - Doradca zawodowy.
 

Polityka prywatności | Mapa serwisu

© 2008 Fundacja Fuga Mundi, wszelkie prawa zastrzeżone